Б.Оюун-Эрдэнэ: Монголчуудад хүүхдийг зодож шийтгэж ирсэн уламжлал байхгүй (2024)

4 цаг 6 минутын өмнө

2

2

Та хүүхдээ зодож шийтгэдэг үү? Тийм гэж хариулж байгаа бол та хүүхэд хүмүүжүүлэх арга барилгүй нэгэн бөгөөд сэтгэл зүйн гэмтэлтэй, ууртай, бусдыг гэмтээхээс буцахгүй хүнийг бэлтгэж буйг судлаачид онцолж байна.

Өнөөдөр бол Хүүхдийг зодож шийтгэхийн эсрэг олон улсын өдөр юм. Дэлхий даяар маш олон хүүхэд ил, далд зодуулж, шийтгүүлж байгаа учраас ийм өдрийг хүртэл тэмдэглэж буй. "БОЛЬ" гэж хэлээд хааяа нэг зохидог, гэхдээ бусад шиг хүүхдээ байнга хүчирхийлдэг хүн би биш гэж хэлэх гэж байгаа та ч гэсэн хүүхдийг шийтгэдэг хүн. Учир нь үүнийг ч бас зодож шийтгэхийн нэг хэлбэр гэж үзнэ.

Тэгвэл монголчуудын уламжлалт хүмүүжүүлэх арга ухаанд юу гэж сургадаг талаар ОУ-ын Улаанбаатар их сургуулийн Гэр бүл, сэтгэл судлалын тэнхмийн эрхлэгч, Доктор (Ph.D) Б.Оюун-Эрдэнэ дэлгэрэнгүй тайлбарлалаа.

Тэрбээр "Монголчуудад хүүхдийг зодож шийтгэж ирсэн уламжлал байхгүй. Харин дараах үндсэн зургаан аргаар хүмүүжүүлдэг байсан.

Ердөө хоёрхон үгээр л зөв, бурууг "орой руу ортол" хэлдэг байсан.

1. Эхийн хэвлийгээс л эхлэн хүүхдийг хүмүүжүүлдэг байсан. Эх хүн үрээ хэвлийдээ тээсэн цагаас эхлэн үг хэл, үйл хөдлөл зэрэг бүхий л зүйлээ хянадаг. Төрөх хүүхдийн зан ааш, оюун ухаанд нөлөөлнө гэж үздэг байсан.
2. Үглэж биш үлгэрлэж хүмүүжүүлдэг
3. Ёс заншлаараа дамжуулж болно, болохгүйн зааг ялгааг ойлгуулж хүүхдээ хүмүүжүүлдэг байсан.
4. Эрдэм мэдлэгийн өв соёл өндөр ач холбогдолтой байсан. Жишээлбэл, үлгэр, туульс, оньсого, таавар зэрэг юм. Эдгээр аман болон ёгт зохиолуудад нэг муу санаатан, нэг эерэг сайн санаатан гардаг. Сайн санаатан амар сайхандаа жаргаж төгсдөг учраас зөв явбал сайхан амьдарна, муу явбал ингэж балран доройтдог юм гэдгийг багаас нь ойлгуулдаг байсан.
5. Хэм сахих ёсоор мөн хүмүүжүүлдэг байсан. Энэ нь хэлц үг, зүйр цэцэн үгс юм. Ердөө хоёрхон үгээр л зөв бурууг "орой руу ортол" хэлдэг байсан. Тухайлбал, Залхуугийн гадаа түлш байхгүй, залгидгийн гэрт хоол байхгүй. Олны дунд үгээ цэгнэ, ганцаараа байхдаа бодлоо цэгнэ. Сайныг дагавал сарны гэрэл, мууг дагавал могойн хорлол гэх зэргээр хэм сахих ёсыг дэлгэрүүлэн хэрэглэдэг байсан.
6. Удам угсаа, нэр төрөө эрхэмлэх ёсон гэж бий. Хүн өвөг дээдэс, үр хойч гэсэн гурван үеийн хэлхээнд амьдардаг. Тиймээс удам угсааныхаа нэр төрийг эрхэмлэх нь зөв явах, зөв хүн болохын чухал үндэс байсаар ирсэн.

Тэгэхээр хэдийгээс монголчууд хүүхдийг зодож шийтгэдэг ёс гарч ирэв гэх асуулт ургаж байна. Судлаач бид социолизмын он жилүүдэд хүүхдийг хамгийн их шийтгэж байсан цаг үе байжээ гэж үзэж байгаа. Яагаад гэвэл нийгмийн тогтолцоо нь өөрөө олон ургалч үзлийг хүлээн зөвшөөрдөггүй, нийгмийн үнэт зүйл, үзэл суртлыг заавал дагахыг шаарддаг байсан. Хэрэв дагаагүй, зөрчсөн хүмүүс нийгмийн зүгээс шийтгэл авдаг байсан. Ингэж шийтгүүлж байсан ээж, аавууд маань эргээд хүүхдүүдээ шийтгэдэг байсан юм байна гэдэг асуудал яригдаж байна.

Уламжлалт хандлагаар ч тэр, ардчилсан нийгмийн үнэт зүйлийн үүднээс ч тэр хүүхдийг яагаад ч зодож, шийтгэж болохгүй.

Ихэнх ээж, аавууд хүүхдээ зодохдоо "Буруу хэрэг хийсэн учраас би хүүхдээ хүмүүжүүлэх гэж байна" гэдэг тайлбар хэлдэг. Хүмүүжүүлнэ гэдэг нь хүлцэнгүй, өөрийн үгээр байлгахын нэр биш. Хүүхэд алдаа гаргах нь хүүхдийн алдаа биш томчуудын алдаа байдаг. Тиймээс хүүхдэдээ болох, болохгүйн ялгааг тайлбарлаж хэлж өгдөг байх хэрэгтэй" гэв.

Цаашид хүүхэд алдаа гаргахад хэн буруутай вэ, түүнийг ийм зүйл хийхэд юу нөлөөлсөн бэ гэдгийг олж илрүүлэх нь л хамгийн чухал гэдгийг тодотголоо.

Та хүүхдээ зодож шийтгэдэг үү? Тийм гэж хариулж байгаа бол та хүүхэд хүмүүжүүлэх арга барилгүй нэгэн бөгөөд сэтгэл зүйн гэмтэлтэй, ууртай, бусдыг гэмтээхээс буцахгүй хүнийг бэлтгэж буйг судлаачид онцолж байна.

Өнөөдөр бол Хүүхдийг зодож шийтгэхийн эсрэг олон улсын өдөр юм. Дэлхий даяар маш олон хүүхэд ил, далд зодуулж, шийтгүүлж байгаа учраас ийм өдрийг хүртэл тэмдэглэж буй. "БОЛЬ" гэж хэлээд хааяа нэг зохидог, гэхдээ бусад шиг хүүхдээ байнга хүчирхийлдэг хүн би биш гэж хэлэх гэж байгаа та ч гэсэн хүүхдийг шийтгэдэг хүн. Учир нь үүнийг ч бас зодож шийтгэхийн нэг хэлбэр гэж үзнэ.

Тэгвэл монголчуудын уламжлалт хүмүүжүүлэх арга ухаанд юу гэж сургадаг талаар ОУ-ын Улаанбаатар их сургуулийн Гэр бүл, сэтгэл судлалын тэнхмийн эрхлэгч, Доктор (Ph.D) Б.Оюун-Эрдэнэ дэлгэрэнгүй тайлбарлалаа.

Тэрбээр "Монголчуудад хүүхдийг зодож шийтгэж ирсэн уламжлал байхгүй. Харин дараах үндсэн зургаан аргаар хүмүүжүүлдэг байсан.

Ердөө хоёрхон үгээр л зөв, бурууг "орой руу ортол" хэлдэг байсан.

1. Эхийн хэвлийгээс л эхлэн хүүхдийг хүмүүжүүлдэг байсан. Эх хүн үрээ хэвлийдээ тээсэн цагаас эхлэн үг хэл, үйл хөдлөл зэрэг бүхий л зүйлээ хянадаг. Төрөх хүүхдийн зан ааш, оюун ухаанд нөлөөлнө гэж үздэг байсан.
2. Үглэж биш үлгэрлэж хүмүүжүүлдэг
3. Ёс заншлаараа дамжуулж болно, болохгүйн зааг ялгааг ойлгуулж хүүхдээ хүмүүжүүлдэг байсан.
4. Эрдэм мэдлэгийн өв соёл өндөр ач холбогдолтой байсан. Жишээлбэл, үлгэр, туульс, оньсого, таавар зэрэг юм. Эдгээр аман болон ёгт зохиолуудад нэг муу санаатан, нэг эерэг сайн санаатан гардаг. Сайн санаатан амар сайхандаа жаргаж төгсдөг учраас зөв явбал сайхан амьдарна, муу явбал ингэж балран доройтдог юм гэдгийг багаас нь ойлгуулдаг байсан.
5. Хэм сахих ёсоор мөн хүмүүжүүлдэг байсан. Энэ нь хэлц үг, зүйр цэцэн үгс юм. Ердөө хоёрхон үгээр л зөв бурууг "орой руу ортол" хэлдэг байсан. Тухайлбал, Залхуугийн гадаа түлш байхгүй, залгидгийн гэрт хоол байхгүй. Олны дунд үгээ цэгнэ, ганцаараа байхдаа бодлоо цэгнэ. Сайныг дагавал сарны гэрэл, мууг дагавал могойн хорлол гэх зэргээр хэм сахих ёсыг дэлгэрүүлэн хэрэглэдэг байсан.
6. Удам угсаа, нэр төрөө эрхэмлэх ёсон гэж бий. Хүн өвөг дээдэс, үр хойч гэсэн гурван үеийн хэлхээнд амьдардаг. Тиймээс удам угсааныхаа нэр төрийг эрхэмлэх нь зөв явах, зөв хүн болохын чухал үндэс байсаар ирсэн.

Тэгэхээр хэдийгээс монголчууд хүүхдийг зодож шийтгэдэг ёс гарч ирэв гэх асуулт ургаж байна. Судлаач бид социолизмын он жилүүдэд хүүхдийг хамгийн их шийтгэж байсан цаг үе байжээ гэж үзэж байгаа. Яагаад гэвэл нийгмийн тогтолцоо нь өөрөө олон ургалч үзлийг хүлээн зөвшөөрдөггүй, нийгмийн үнэт зүйл, үзэл суртлыг заавал дагахыг шаарддаг байсан. Хэрэв дагаагүй, зөрчсөн хүмүүс нийгмийн зүгээс шийтгэл авдаг байсан. Ингэж шийтгүүлж байсан ээж, аавууд маань эргээд хүүхдүүдээ шийтгэдэг байсан юм байна гэдэг асуудал яригдаж байна.

Уламжлалт хандлагаар ч тэр, ардчилсан нийгмийн үнэт зүйлийн үүднээс ч тэр хүүхдийг яагаад ч зодож, шийтгэж болохгүй.

Ихэнх ээж, аавууд хүүхдээ зодохдоо "Буруу хэрэг хийсэн учраас би хүүхдээ хүмүүжүүлэх гэж байна" гэдэг тайлбар хэлдэг. Хүмүүжүүлнэ гэдэг нь хүлцэнгүй, өөрийн үгээр байлгахын нэр биш. Хүүхэд алдаа гаргах нь хүүхдийн алдаа биш томчуудын алдаа байдаг. Тиймээс хүүхдэдээ болох, болохгүйн ялгааг тайлбарлаж хэлж өгдөг байх хэрэгтэй" гэв.

Цаашид хүүхэд алдаа гаргахад хэн буруутай вэ, түүнийг ийм зүйл хийхэд юу нөлөөлсөн бэ гэдгийг олж илрүүлэх нь л хамгийн чухал гэдгийг тодотголоо.